Kategorija
Autor
بشنو از نی چون شکایت می کند از جدایی ها حکایت می کند
Slušaj ovaj naj kako žalom žaluje.
O rastanku priču svoju kazuje.
KOMENTAR: U prvom stihu Mesnevije, odnosno uvoda koji se naziva Najnama, hazreti Mevlana čitatelju se obraća u imperativnoj formi pozivajući ga da „sluša“ naj. Ovdje bi se moglo postaviti pitanje zašto da slušamo? Neki će ovo pitanje smatrati suvišnim navodeći kao argument činjenicu da je naj muzički instrument te da je sasvim logično da je hazreti Mevlana upotrijebio izraz „slušati“.
Drugi će vjerovatno kazati da se u hazreti Mevlanino doba Mesnevija recitovala, pa dakle i slušala. Ali, znajući da hazreti Mevlana poziv upućuje svevremenom čitatelju, kako u tom kontekstu razumijevati ovo „slušaj“ u odnosu na čitatelja 21. st. koji tekst Mesnevije čita, tj. percipira osjetilom vida, a ne sluha?
Odgovor može pružiti stih kojim hazreti Mevlana najavljuje prvu priču iz Mesnevije koja nosi naslov Priča o caru koji se zaljubio u robinjicu:
بشنوید ای دوستان این داستان خود حقیقت نقد حال ماست آن
Poslušajte priču ovu dragi prijatelji,
suština našeg stanja ona odslikava.
(M1: 35)
I ovim kao i prvim stihom hareti Mevlana nam stavlja do znanja da on u Mesneviji govori jezikom stanja /jezikom hala.
U djelu Tajne uzvišenosti hazreti Mevlana kaže: „Na onome svijetu postoji govor, ali bez glasa i slova. A Allah se jest Musau obratio (Kur'an, an-Nisā: 164). Svevišnji je Bog s Musaom, mir njemu, govorio, ali – pobogu! – nije govorio glasovima, nije govorio ustima i jezikom... Vjerovjesnici s Bogom u Svijetu bezglasa razgovaraju, ali to ovaj djelomični um ne može zamisliti niti razumjeti... U svim dušama krije se saznanje da iza razuma, glasova i slova postoji jedan golem i nepregledan svijet“ (Tajne uzvišenosti, prijevod Munir Drkić, str. 221-222).
Taj golemi i nepregledni svijet o kojem govori hazreti Mevlana je Svijet značenja.
گفت المعنِی هو الله شیخ دین بحر معنی های ربّ العالمین
Značenje, to je Allah, rekao je šejh dina,
koji je more značenjā Rabbul-alemina.
(M1: 3338)
KOMENTAR: 'Svijet značenja' je na uzvišenijem stupnju od 'Svijeta gledanja'. To potvrđuje i Kur'an, azimušan, u kojem slušanje dolazi prije gledanja: “On sve čuje i sve vidi” (Kur’ān, aš-Šūrā: 11); „Reci:’On sve stvara i daje vam sluh i vid i pamet’” (Kur’ān, al-Mulk: 23). Očima percipiramo pojavnosti iz 'Svijeta gledanja'/Svijeta osjetilnih datosti, tj. ono što ima oblik. 'Svijet značenja' je s onu stranu oblika i pojavnosti i on je beskonačan u svojim očitovanjima. Dakle, hazreti Mevlanina /najeva pjesma dolazi iz Svijeta značenja, a te zvuke možemo osluškivati stanjem bića ili bolje kazano stanjem duhovnoga srca kao njegovom srčikom. Stoga će čitatelj u svaki stih Mesnevije učitavati značenja koja korespondiraju sa njegovim vlastitim stanjem. I premda će mu se činiti da on tumači Mesneviju, Mesnevija će zapravo tumačiti njega i njegovo stanje.
حرف، چه بود؟ تا تو اندیشی از آن حرف، چه بود؟ خار دیوار رزان
Šta je riječ? Pa da o njoj' misliš ti.
Šta je riječ? Kolac što vinovu lozu drži.
KOMENTAR: U jednom stihu šejh Attar kaže:
Riječi su samo ljušturice puke.
Okreni se stanju muški pruži ruke!
Ishodište značenjā je Allah dželle šanuhu, a riječi su, kako to slikovito hazreti Mevlana predstavlja, poput kolca koji je samo pomoćno sredstvo i nema nikakvu suštinsku vrijednost. Stoga, ne treba gubiti vrijeme razmišljajući nadugo i naširoko o riječima, već treba stalno promišljati o značenjima Mesnevije koja su zaodjenuta u odoru od riječī. U tom procesu kontemplacije čovjek će razgrtati sve dublje i dublje spoznajne slojeve značenjā i naj će kod svakog novog čitanja Mesnevije davati novi i neponovljiv zvuk a taj će zvuk svaki puta strujati srcem sa različitih duhovnih frekvencija.
حرف و صوت و گفت را بر هم زنم تا که بی این هر سه با تو دم زنم
I riječ i glas i govor, sve ću ostaviti,
i bez ovo troje s t/Tobom dah dijeliti.
(M1: 1729 -1730)
KOMENTAR: Ovaj stih se može protumačiti na dva načina. S „malim t“ se može razumijevati da će hazreti Mevlana s čitateljem dijeliti dah svoje duše bez riječi, govora i glasova.
S „velikim T“, da je hazreti Mevlana dostigao toliko uzvišen duhovni stupanj da je u Svijetu bezglasa, ranije spomenutom, dijelio dah s Allahom dželle šanuhu.
Pouka koju mi trebamo uzeti jeste da ukoliko uspijemo s Mesnevijom komunicirati dušom, ona će nam u srce spuštati dahove koji će nam biti od pomoći u približavanju Bogu Uzvišenom, na šta ukazuje i naredni stih kada Allah dželle šanuhu kaže poslaniku Musau:
ما زبان را ننگریم و قال را ما درون را بنگریم و حال را
Ne gledam Ja u riječ i što jezik izgovara.
Ja gledam u srce i njegova stanja.
(M2: 1759)
KOMENTAR: Da se vratimo na prvi stih Mesnevije Slušaj ovaj naj... Dakle, temeljni preduvjet duhovnog napredovanja jeste 'slušanje'. Stoga čovjek treba nastojati da kod sebe gradi i razvija 'kulturu slušanja' u najširem značenju; slušanje drugoga dok govori; slušanje drugačijega mišljenja bez upadanja u riječ, komentarisanja i naturanja vlastitog mišljenja, a da se sagovornik uopće i ne sasluša. Ako se ne znamo međusobno slušati u svakodnevnom životu, kako onda da osluškujemo vlastito biće i dahove hazreti Mevlanine koje nam iz Najistana šalje naj?
Nastavlja se...