Rječnik

tesavvuf: nebivanje, u određenome smislu; onotološki stupanj između egzistencije i apsolutnoga nebivanja; stanje stvari prije njihovoga ozbiljenja. (N. Pourjavady)

tesavvuf: intelekt, ili razum (suprotnost viših i duhovnih središta spoznaje). (N. Pourjavady)

tesavvuf: zaljubljeni. (N. Pourjavady)

tesavvuf: izvanjski izraz; (v. ishārat). (N. Pourjavady)

tesavvuf: znanje (nekada znači i spoznaja). (N. Pourjavady)

tesavvuf: voljenje. (N. Pourjavady)

tesavvuf: poslijebremenost, beskonačnost. (N. Pourjavady)

općenito: posebno pranje čistom vodom u svrhu klanjanja namaza ili učenja gledajući iz Mushafa. (Fejzulah Hadžibajrić)

v. hal.

v. nafas.

tesavvuf: pre-vremenitost; bespočetnost. (N. Pourjavady)

tesavvuf: nedaća, muka, nesreća. (N. Pourjavady)

tesavvuf: opstojnost; novi život zaljubljenoga s voljenom nakon smrti i gubljenja vlastitoga identiteta (fanā). (N. Pourjavady)

tesavvuf: vizija; duhovna vizija srca; svjetlo unutarnjega oka mistika. (N. Pourjavady)

tesavvuf: vizija; duhovna vizija srca; svjetlo unutarnjega oka mistika. (N. Pourjavady)

tesavvuf: širenje (jedno od duhovnih stanja); suprotnost qabď-a (v. qabď). (N. Pourjavady)

tesavvuf: unutarnjost; nutrina; suprotnost żāhir-u (v. żāhir). (N. Pourjavady)

tesavvuf: udaljenost; udaljenost zaljubljenoga od drage; suprotnost qurb-a (v. qurb). (N. Pourjavady)

tesavvuf: zapanjenost; ushićenost koja pogađa zaljubljenoga nakon kušanja nečega što je izvan njegovoga intelekta, strpljenja ili znanja. (N. Pourjavady)

tesavvuf: na arapskome jeziku qalb (kalb), srce; organ duhovne intuicije. (N. Pourjavady)

fikh: ezan znači objavljivanje a ikamet uspostavljanje namaza. Pošto se izvjesnim riječima najavljuje svijetu da je nastupio određeni namaski vakat (namasko vrijeme) i klanjanje, to se i prozvalo ezanom. Ikamet se obavlja neposredno pred početak farza (obaveze) namaskog, tj. kada se namaz uspostavlja, i odatle mu i naziv.
I ezan i ikamet su za muškarce sunneti muekkede pred klanjanje farza, makar klanjali sami, u redovnom vremenu ili naknadno, kod kuće ili na putu. Ženskim osobama to je mekruh učiniti.

Ezan glasi: Allahu ekber (4 puta), ešhedu en la ilahe illallah (2 puta), ešhedu enne Muhammeden resulullah (2 puta), hajje ales-salah (2 puta), hajje alel-felah (2 puta), Allahu ekber (2 puta), la ilahe illallah (1 put).

Značenje ezana: Allah je najveći (4 puta), svjedočim da nema drugog boga osim jedinog Allaha (2 puta), svjedočim da je Muhammed Allahov poslanik (2 puta), hajde na namaz (2 puta), hajde na spas (2 puta), Allah je najveći (2 put), nema drugog boga osim jedinog Allaha (1 put).

Kod sabahskog ezana umetne se iza "hajje alel-felah" još "essalatu hajrun minen-nevm" (2 puta), što znači: "bolji je namaz od spavanja".
Ikamet sadrži iste riječi kao ezan, samo iza riječi "hajje alel-felah" doda se "kad kametis-salatu" (2 puta) tj. "namaz upravo nastupi".

Dok se ezan uči lagahno i s odmorima ikamet se uči brže i bez zastajanja. (Muhamed Seid Serdarević)

tesavvuf: nestajanje. Prvi stupanj fenâa je brisanje svojstava zaljubljenoga, kao što su niskost, slabost, ponižavanje, siromaštvo, potrebnost itd. Nestajanju na ovome stupnju slijedi manifestiranje suprotnih svojstava voljene, kao što su moć, tirania, samodostatnost, ponos itd. Na posljednjemu stupnju fenâa, zaljubljeni gubi svoj identitet i počinje živjeti novi život s voljenom. (N. Pourjavady)

tesavvuf: izbivanje; izbivanje zaljubljenoga od užitaka vlastitoga sopstva i nemogućnost njihovoga motrenja, unatoč njihovome prisustvu - on nije prisutan budući se nalazi kod onoga što pripada voljenoj. (Vidi: Kalabadhi, str. 123.) (N. Pourjavady)

tesavvuf: drugo; sve drugo što nije ljubav, uključujući i voljenu. (N. Pourjavady)

tesavvuf: ljubomora. (N. Pourjavady)

tesavvuf: vjerovanje (u smislu ubjeđenosti u nešto). (N. Pourjavady)

općenito: posebno vjersko kupanje koje je propisano u određenim prilikama polno zrelim muškarcima i ženama. (Fejzulah Hadžibajrić)

tesavvuf: duhovno stanje. (N. Pourjavady)

tesavvuf: strahopoštovanje, doživljaj strahopoštovanja kada dominira veličanstvenost (jalāl, dželâl) voljene; suprotnost je uns (v. uns). (N. Pourjavady)

tesavvuf: visoke aspiracije (želje). (N. Pourjavady)

tesavvuf: dražesnost; izvanjsko manifestiranje ljepote ljubavi; ljepota ljubavi manifestirana u formi voljene; sveukupnost savršenstva ljubavi. (N. Pourjavady)

v. ezan i ikamet

tesavvuf: aluzivna značenja; aluzija; simboličko značenja izvanjskih izraza ('ibārat). Kod ranih tesavvufskih učitelja, išaret bijaše smatran naukom ('ilm-i ishārat), koja obuhvataše "znanosti mišljenja, znanosti kontempliranja i objavljivanja... Ovoj nauci dat je izraz 'aluzija' (ishārat) iz slijedećega razloga: kontemplacija koju srce uživa, i objavljivanja usklađena sa sviješću (sirr: najunutarnjije središte srca), ne mogu biti doslovno iskazana (tj. ibaretom); uče se (išareti) mističnim iskustvom i poznati su samo onima koji kušaše ta mistična stanja i živješe na tim postajama." (Kalabadhi, str. 84.) (N. Pourjavady)

tesavvuf: žuđenje. (N. Pourjavady)

tesavvuf: samodostatnost; svojstvo voljene, suprotnost siromaštvu (iftiqār) koje je svojstvo zaljubljenoga. (N. Pourjavady)

tesavvuf: utvrđivanje, samoobnavljanje, često korišteno sa svojom suprotnosti maĥw-om (v. maĥw). (N. Pourjavady)

tesavvuf: susret; konačno i najsavršenije stanje (očitovanja) jedinstva u ljubavi, gdje su se i zaljubljeni i voljena odrekli vlastitih identiteta. (N. Pourjavady)

tesavvuf: apsolutni susret; odvajanje tajnoga središta (sirr) zaljubljenoga od svega osim od ljubavi. (Usporedi: Kalabadi, str. 111.) (N. Pourjavady)

tesavvuf: ugnjetavanje; okrutnost voljene prema zaljubljenome, odnosno "njena mangonela (katapult)" kojom uništava tvrđavu identiteta. (N. Pourjavady)

tesavvuf: veličanstvo ljubavi; komplement (dopuna) jamāl-a (v. jamāl). (N. Pourjavady)

tesavvuf: ljepota, (svojstvo ljubavi); komplement (dopuna) jalāl-a (v. jalāl). (N. Pourjavady)

tesavvuf: duša; perzijski ekvivalent za arapski izraz rūĥ (v. rūĥ). (N. Pourjavady)

općenito: vjerovanje u Božije određenje znači svjesno zalaganje za ostvarenje zadataka života u granicama propisa vjere. (Fejzulah Hadžibajrić)

općenito: naziv izreke kojom se očituje pripadnost islamu. Ta izreka je određena i na arapskom jeziku glasi: Ešhedu en la ilahe illallah ve ešhedu enne Muhammeden abduhu ve resuluhu, što znači: Ja vjerujem i očitujem da je samo Allah Bog i vjerujem i očitujem da je Muhammed čovjek odan Bogu i Božiji poslanik. (Fejzulah Hadžibajrić)

tesavvuf: imaginacija; duhovna moć koja motri lik voljene u imaginativnome svijetu. (N. Pourjavady)

tesavvuf: gospodar vremena, ili otav vremena (abu al-waqt), stanje zaljubljenoga kada više nije subjektom duhovnih stanjâ (ibn al-waqt, sin vremena), već prije da je vrijeme njemu postalo podložno te stoga (zaljubljeni) bīva u stanju za sebe ozbiljiti bilo koje duhovno stanje želi. (N. Pourjavady)

tesavvuf: veličanstveni sjaj. (N. Pourjavady)

općenito: kitab (knjiga) koju je objavio Allah, dž.š., po meleku Džebrailu Svome poslaniku Muhammedu alejhiselamu. Kur'an je objavljen na arapskom jeziku. Sabran je u jednu zbirku koja se zove Mushaf. (Fejzulah Hadžibajrić)

v. ma'nā.

tesavvuf: transcendenstno jastvo; duhovna zbilja; ezoteričko značenje. (N. Pourjavady)

tesavvuf: gnoza; najviša duhovna spoznaja. (N. Pourjavady)

tesavvuf: voljena, draga. (N. Pourjavady)

tesavvuf: brisanje: Ovaj pojam označava brisanje egzistencije zaljubljenoga i ima tri stupnja: 1) najniži stupanj - mahv pokuđenih svojstava; 2) srednji stupanj - mahv pokuđenih i pohvaljenih svojstava; 3) najviši stupanj - mahv (sâme) egzistencije osobe. U suprotnosti sa svakim (stupnjem) mahva stoji određeni stupanj ithbāt -a (v. ithbat). (Usporedi: Sahrawardi, str. 88.-89.) (N. Pourjavady)

tesavvuf: prijekor, sredstvo odvajanja zaljubljenoga od svega osim od ljubavi. (N. Pourjavady)

tesavvuf: dah; slijed duhovnih stanja; hal (duhovno stanje) "zauvijek slobodan od slabosti i zastoja". (Suhrawardi, str. 85.) (N. Pourjavady)

tesavvuf: apetitivna duša; putena duša. (N. Pourjavady)

općenito: namaz je muslimanska obaveza koja se vrši svaki dan klanjanjem i učenjem na propisani način. Svaki dan treba klanjati pet namaza i to: sabah, podne, ikindiju, akšam i jaciju (te vitr namaz, namaz poslije jacije a prije sabaha). Svaki namaz ima svoje vrijeme. (Fejzulah Hadžibajrić)

tesavvuf: izvanjski znak samodostatnosti voljene (istighnā') na koju je draga s pravom ponosna i kojom mami zaljubljenoga; "zrak i sjaj čijim otkrivanjem draga biva upaljena." (Clarke, Diwan-i Hafiz, str. 522.) (N. Pourjavady)

tesavvuf: razmišljanje; pažljivo motrenje zaljuljenoga od strane drage ili njeno prijazno pogledanje na njega. (N. Pourjavady)

tesavvuf: potrebnost; zaljubljenikova ovisnost o dragoj uslijed njegove siromašnosti i njene savršenosti samodostatnosti (istighnā'). (N. Pourjavady)

tesavvuf: slika. (N. Pourjavady)

tesavvuf: stezanje (jedno od duhovnih stanja koje prouzročuje tugu i uznemirenost); suprotnost bast-u (v. basţ). (N. Pourjavady)

tesavvuf: nasilje. Qahr može potjecati od ljubavi ili od voljene. Pod nasiljem ljubavi "zaljubljeni teži vlastitome odvajanju brisanjem sebe, a kada dolazi od drage riječ je o osnaživanju zaljubljenoga kako bi nestali njegovi prohtjevi." Ova riječ također se upotrebljava kao suprotnost milosti (lutf), pričem se prevodi kao "okrutnost".(N. Pourjavady)

v. dil.

tesavvuf: vječnost; vječno bīvanje. (N. Pourjavady)

tesavvuf: bliskost; blizina; duhovna bliskost zaljubljenoga dragoj; suprotnost bu'd-a (v. bu'd). (N. Pourjavady)

tesavvuf: duh. (N. Pourjavady)

tesavvuf: nedužnost. (N. Pourjavady)

v. kelimei šehadet

tesavvuf: srčana kesa; izvanjski dio srca kao limita čovjekove ljubavi prema drugim stvorenjima. (N. Pourjavady)

tesavvuf: žuđenje, žudnja, gorljivost. (N. Pourjavady)

tesavvuf: tajna; misterij; najunutarnjije središte srca kojim zaljubljeni kontemplira najviše tajne ljubavi. (N. Pourjavady)

tesavvuf: opijenost, napiti se (u duhovnome smislu); zbunjenost zaljubljenoga kontempliranjem drage i nemogućnošću razabiranja stvari; suprotnost trezvenosti (şaĥw). (N. Pourjavady)

tesavvuf: zasebnost; odvajanje zaljubljenoga od svih briga prema sebi i drugim stvorenjima. (N. Pourjavady)

tesavvuf: oslobađanje; kidanje svih veza sa stvarima Ovoga Svijeta; savršeni tajrīd je zajubljenikovo oslobađanje ne samo od stvari ovozemnoga života i sâmoga sebe, već i od sâme drage . (N. Pourjavady)

tesavvuf: duhovna potraga. (N. Pourjavady)

tesavvuf: konstantno promjenljivi slijed komplementarnih (upotpunjujućih) duhovnih stanjâ; suprotnost tamkīn-a (v. tamkīn). (N. Pourjavady)

tesavvuf: odmor; stalnost; postaja iznad svih promjenljivih stanjâ (talwīn). (N. Pourjavady)

tesavvuf: jedinstvo. Sve dok postoji zaljubljeni jedinstvo sačinjava jednost voljene. Ali kada izgubi svoju zasebnu egzistenciju, tada jedinstvo pripada sâmoj ljubavi, a to je spoznaja ljubavi vlastite jednosti. (N. Pourjavady)

tesavvuf: intimnost; kada se upotrijebi kao pojam, označava odvažnost zaljubljenoga sa dragom kada njena ljepota (jamāl) dominira; suprotnost je haybat (v. haybat). (N. Pourjavady)

tesavvuf: ljubaznost voljene kada je sa zaljubljenim. (N. Pourjavady)

tesavvuf: mašta; fantazija. (N. Pourjavady)

tesavvuf: ekstaza; neuobičajena radost, strah ili bol koji pogađaju srce zaljubljenoga. (N. Pourjavady)

tesavvuf: vrijeme, ili tren (u jednome izvanvremenskome smislu); "u kojemu čovjek postaje neovisan o prošlosti i budućnosti" (Hujwiri, str. 367.); "sadašnjost, sredina između prošlosti i budućnosti" (Suhrawardi, str. 48.); smiraj svih duhovnih stanjâ. Pojmovi waqt i hāl (v. hāl) nekada se upotrebljavaju naizmjenično uslijed bliske veze među njima. "Ĥāl potječe od vremena (waqt) i krasi ga, kao što duh krasi tijelo. Waqt je u potrebi za ĥāl-om, budući ga ĥāl krasi i održava." (Hujwiri, str. 369.) Budući je narav stanjâ (aĥwāl) promjenljiva, waqt je u ovome djelu nazvan kameleonom. (N. Pourjavady)

tesavvuf: dosezanje, postizanje. (N. Pourjavady)

tesavvuf: sigurnost, postojana vjera. (N. Pourjavady)

tesavvuf: izvanjsko; spoljašnje; manifestiranje eksternalizacije bāţin-a (unutarnjega). (N. Pourjavady)